Араб окумуштуусу Марианна Беленкая тараптардын келишими эмнени билдирерин айтып берди.
Израил менен ХАМАС 15 айга созулган согушту токтотуу, израилдик барымтадагыларды палестиналык туткундарга алмаштыруу жана Газа тилкесинен израилдик аскерлерди чыгаруу боюнча макулдашууга жетишти. Келишим күчүнө кире элек болсо да, согуштун бүтпөгөнү болбосо да, жок эле дегенде, чоң этаптын бүтүшү катары каралууда. Медуза журналист Марианна Беленкаядан келишимдин алгачкы жыйынтыктарын кыскача айтып берүүнү суранды.
— Жеңүүчү ким?
— Татаал суроо, анткени согуш али бүтө элек. Анан качан бүтөөрүн да билбейбиз. Бирок бул раундда Хамас жеңип жатат деп ойлойм. Жок дегенде нервдердин күрөшүн жеңип алды. Иш жүзүндө Хамастын жогото турган эч нерсеси жок, Израил болсо.
— Бул жерде асимметрия бар: Израил жеңишке жетиш үчүн согуштун белгиленген максаттарына жетиши керек, ал эми ХАМАС жөн гана аман калышы керек.
– Ооба же жок деп айта аласыз. ХАМАС бар бойдон калууда жана каалаган убакта кайра жаралышы мүмкүн, бирок анын аскердик инфраструктурасы талкаланган. Кеп анын Газа тилкесин канчалык деңгээлде жакшы иштеп, көзөмөлдөй алаарында.
Бул үчүн анын дагы деле мүмкүнчүлүгү бар окшойт. Албетте, 7-октябрга чейинкидей эмес. Бирок азырынча Хамас Газа тилкесиндеги өкмөт бойдон калууда. Израил болсо сектордогу абалды түп тамырынан бери өзгөртүүнү каалады.
– Эмнеге андай болгон жок?
— Анткени Хамастын аскердик инфраструктурасын жок кылуу жана аны сектордогу саясий күч катары жок кылуу боюнча алгачкы милдет согуштун дагы бир максатына – барымтадагыларды бошотуу максатына карама-каршы келген.
Бир колуң менен күрөшүп, экинчи колуң менен элиңди бошотууга болбойт. Балким, буга аскердик операциялар аркылуу жетишебиз деген үмүт болгон. Алар чындап эле кээ бир адамдарды чыгара алышты, бирок аз гана.
Барымтага алынгандардын айрымдары израилдик аскерлердин каталарынан улам каза болушкан. Мындан тышкары, Израил армиясы жакындап келе жаткан аймактарда камалган туткундарды өлтүрүү коркунучу бар. Мунун да прецеденти бар – барымтадагы алты адам өлтүрүлгөн.
Мындай шартта аскердик операцияларды жүргүзүү өтө кыйын. Эч кандай барымта фактору болбогон Ливанда баары тезирээк жана катуураак болду – ал тургай, Израил Хезболланы толугу менен жок кыла алган жок. Бирок бул жерде максат бул эмес эле.
— Демек, Израил туура эмес максаттарды койгондуктан Хамас жеңишке жеттиби?
Израилде максаттарды коюунун башка жолу жок болчу», - деди ал. Барымтадагыларды бошотуу максаты сөзсүз болгон. Жана Хамас боюнча бир нерсе кылыш керек болчу. Бул конфликт башынан эле келип чыккан.
Башка стратегияны тандаса болот деп талашса болот. Израил Газа тилкесиндеги согуш аяктаганга чейин эмнеге жетүүнү каалады деген так стратегиялык көз карашка ээ болушу керек болчу деп айтууга болот. Гуманитардык маселелерди башкача чечсе болмок. Бирок иш жакшы болбой жаткандай көрүнгөнүнүн бир себеби бар эле: саясий, аскердик - бир эле учурда бардыгынын аралашуусу.
Бирок Хамаска олуттуу зыян келтирилди: ал мурдагыдай болбой калды. Ал сөзсүз түрдө кайра жаралуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болот. Болгондо да имидж жагынан булардын баарын өздөрүнүн жеңиши деп чечмелей алышат. Хамас жана ушуга окшогон топтор эч качан жеңилүүнү моюнга алышпайт, алар сейрек эсептешет. Израилдин коомчулугу ар дайым бардыгын жыйынтыктайт. Бул дагы Хамастын жеңишин оңой эле жарыялоосунун маанилүү фактору. Оор жоготууларга карабастан, ал өзүн калыбына келтирүүдө.
Израилдин коому бул учурда оор абалда, бытыранды жана депрессияда.
— Бул согуш буткул Жакынкы Чыгышты кайра бириктируу учун туртку болот деп айтууга болобу?
— Албетте, ооба. Бул согуш чынжырлуу реакцияны баштады. Хизболлага чоң сокку урулду. Натыйжада Ирандын аймактагы амбициялары бир топ кыскарды. Аймак Израил менен Ирандын ортосунда түз согушка айланып кете жаздады. Буга чейин буга жол берилбей келген - бирок ал туруктуу болобу деген суроо бойдон калууда. Жок дегенде, бир нече жыл мурун элестетүү кыйын болгон окуялар болду.
Андан тышкары, дүйнө Хусийлер жөнүндө билди. Мурда аларга көңүл бурулбай калгандай сезилди. Эми бул топ Кызыл деңиз аркылуу дүйнөлүк сооданы дээрлик толугу менен тосууга жетишти.
Сирия дагы бар. Хезболла Израил менен болгон согуштан улам Асадга жардамга келе алган жок. Ирактын тагдыры эмне болорун азырынча билбейбиз. Көп жылдар бою Сирияда жүргөн ирактыктардын топтору үйлөрүнө кайтышты – алар эми өздөрүн кандай алып жүрүшөт? Көп суроолор бар.
— Бул Израиль утулса да, мындан бир жарым жыл мурдагыга Караганда алда канча жакшы стратегиялык позицияда экендигин билдиреби?
– Бул так туура эмес, аймакта баары өтө назик. Ирандын таасири азайып баратат, бирок Түркияныкы күчөп баратат жана бул кайда алып барарын азырынча билбейбиз.
Америкалыктар Саддам Хусейнди кулатып, Ирак көп жылдар бою регионалдык сахнадан чыгып кеткенде, дал ушул нерсе Ирандын таасиринин күчөшүнө алып келгенин эске салгым келет. Азыр биз ушуга окшош нерсеге күбө болуп жатабыз: жаңы оюнчулар алдыңкы планга чыгууда. Түркия гана эмес, Сауд Аравия, Эмираттар дагы активдешти.
Мунун баары бир жагынан Израилдин пайдасына иштеши мүмкүн. Бул Ирандын амбицияларынын азайышына жана Ибрахим келишиминин кеңейишине алып келиши мүмкүн. Бирок тескерисинче болушу мүмкүн: араб өлкөлөрү Палестина мамлекетин түзүүгө жетишүү үчүн Израилге кысымды күчөтүшү мүмкүн.
Ошентип, Израил бул согушта ХАМАСтын күчтүүлүгү үчүн эмес, өз колу байланганы үчүн жеңилди. Согушка келсек, али бүтө элек. Палестина-Израиль чатагы да.
Жакындарыңыз менен бөлүшүңүз:
Цитата, күндүн саны, кызыктуу үн билдирүүлөрү жана күндүн дайджести - биздин Telegram каналыбызда!
